Opis
DANIEL MAKOWIECKI – urodzony w 1959 roku, archeozoolog, adiunkt w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Poznaniu. Ukończył studia archeologiczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz studia zootechniczne w Akademii Rolniczej w Poznaniu. Doktorat z nauk humanistycznych w zakresie archeologii w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. Alicji Lasoty-Moskalewskiej. Stypendysta Belgian Office for Scientific, Technical and Cultural Affairs w Royal Museum of Central Africa w Tervuren, Alexander von Humboldt-Stiftung w Deutsches Archäologisches Institut w Berlinie oraz Copenhagen Biosystematics Centre of the Zoological Museum University of Copenhagen. Autor ponad 90 publikacji naukowych z zakresu archeozoologii. Prowadzi badania nad znaczeniem zwierząt w gospodarce i kulturze człowieka na Niżu Polskim, w Bułgarii i Egipcie. Jest członkiem International Council for Archaeozoology (ICAZ), Poznańskiego Towarzystwa Prehistorycznego, Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich. Sekretarz Komisji Archeologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz redaktor „Archeozoologii”.
Autor łączy rozważania gospodarczo-kulturowe z tłem przyrodniczym. W swym zamierzeniu jest to więc zadanie pionierskie i dodajmy zaraz bardzo trudne, gdyż wymagające gruntownej wiedzy w odrębnych dziedzinach nauk, a przede wszystkim umiejętności wykrywania uwarunkowań przyrodniczych i kulturowych w zaobserwowanych zjawiskach. Autor mógł się go podjąć, dysponuje bowiem taką wiedzą i szerokim doświadczeniem praktycznym w zakresie badań archeozoologicznych i archeoichtiologicznych, przeprowadzonych na zespołach szczątków zwierzęcych ze wszystkich epok pradziejowych i dziejowych ziem polskich. Przedstawione dowody zmuszają do gruntownej rewizji dotychczasowych bilansów gospodarki żywnościowej.
Stanisław Kurnatowski.
Opracowanie zawiera szereg wartościowych informacji nie tylko istotnych dla badań archeologów i historyków, lecz także dla ichtiologów oraz biologów zajmujących się rozprzestrzenianiem rodzimych gatunków ryb w epoce polodowcowej. Autor nie tylko stwierdza występowanie poszczególnych gatunków ryb w czasie, ale na podstawie dobrze opracowanych i przedstawionych wykresów charakteryzuje ich wielkość. Zawarte w pracy rozważania nad rozwojem i znaczeniem rybołówstwa są interesujące oraz nowatorskie.
Zygmunt Chełkowski
Spis treści
Spis treści
Od autora
Wstęp
- Rozwój archeoichtiologii, aktualny stan badań, metody i podstawy źródłowe
1.1.Badania archeoichtiologiczne na świecie
1.2.Badania archeoichtiologiczne w Polsce
1.3.Cel pracy, założenia metodyczne i ich realizacja
1.4.Charakterystyka źródeł
- Uwarunkowania środowiskowe rozprzestrzeniania się i rozwoju ichtiofauny w wodach śródlądowych i Bałtyku
2.1. Zarys historii sieci wodnej Niżu Polskiego oraz basenu bałtyckiego w późnym plejstocenie
na początku holocenu oraz ważniejszych czynników klimatycznych
2.1.1.Rzeki
2.1.2.Jeziora
2.1.3.Bałtyk
2.2. Rytmika zmian temperatury powietrza u schyłku plejstocenu i w holocenie
2.3.Znaczenie zmian środowiska dla rozwoju ichtiofauny
3.Biologiczne uwarunkowania środowiskowego podziału ichtiofauny
3.1.Temperatura
3.2.Rybacka klasyfikacja jezior i rzek
3.3.Charakterystyka przyrodniczo-biologiczna współczesnych, wybranych gatunków ryb wód Niżu Polskiego
i Bałtyku Południowego, spotykanych najczęściej w depozytach archeologicznych
- Historia wędrówek i formowania ichtiofauny na Niżu Polskim
4.1. Dotychczasowe koncepcje centrów genetycznych ichtiofauny i tras ich rozprzestrzeniania w strefie
wód Niżu Polskiego i Bałtyku
4.2. Centra genetyczne ryb a trasy ich rozprzestrzeniania
4.3. Historia rozprzestrzeniania się ryb i jej archeoichtiologiczne świadectwa
4.3.1. Ryby karpiowate - Cyprinidae
4.3.2. Pozostałe ryby słodkowodne
4.3.3 Ryby dwuśrodowiskowe (wędrowne)
4.3.4. Ryby morskie
4.4. Sekwencja zasiedlania wód przez ryby i jej uwarunkowania
- Rybołówstwo społeczeństw mezolitycznych i neolitycznych
5.1. Analiza szczątków ryb ze stanowisk mezolitycznych i paraneolitycznych
5.1.1. Tłokowo, st. 2
5.1.2. Miłuki, st. 4
5.1.3. Mszano, st.14
5.1.4. Dudka, st.1
5.1.5. Pobiel, st.10
5.1.6. Chwalim, st.1
5.1.7. Samborowo, st.10
5.2. Analiza szczątków ryb ze stanowisk neolitycznych streS pojeziorno-nizinnej
5.2.1. Bożejewice, st. 22/23 (GAZ 381)
5.2.2. Stolno, st. 2
5.2.3. Rzadkwin, st. 22 (GAZ 365)
5.2.4. Brześć Kujawski, st. 3.
5.2.5. Osłonki, st. 1
5.2.6. Żegotki, st. 3 (GAZ 377) i st. 5 (GAZ 376)
5.2.7. Łagiewniki, st. 5.
5.2.8. Siniarzewo, st. 1 (GAZ 79/80)
5.2.9. Krusza Zamkowa, st. 3
5.2.10. Poznań-Dębiec
5.2.11. Sandomierz-Żmigród
5.2.12. Pozostałe stanowiska ludów rolniczych neolitu środkowego i późnego
5.3.Analiza szczątków ryb ze stanowisk Pobrzeża Południowobałtyckiego
5.3.1. Dąbki, st. 9.
5.3.2. Ustowo, st. 1
5.3.3. Rzucewo, st. 1
5.3.4. Niedźwiedziówka, st. 1
- Rybołówstwo epoki brązu oraz epoki żelaza do końca okresu wpływów rzymskich
6.1. Wczesna epoka brązu
6.2. Epoka brązu/okres halsztacki
6.3. Wczesna epoka żelaza -okres halsztacki C-D/okres lateński
6.3.1. Pobrzeże Gdańskie
6.3.2. Pobrzeże Szczecińskie
6.3.3. Pojezierze Wielkopolskie
6.3.4. Pojezierze Mazurskie
6.4. Rybołówstwo okresu wpływów rzymskich i wędrówek ludów
6.4.1. Paprotki Kolonia
6.4.2Wyszembork
6.4.3. Znaleziska ryb z Kujaw i Mazowsza
6.4.4. Szczątki ryb z cmentarzysk
- Rybołówstwo średniowiecza i czasów nowożytnych
7.1. Pobrzeże Szczecińskie
7.2. Pobrzeże Gdańskie
7.3. Pomorze Zachodnie i Środkowe
7.4. Pomorze Wschodnie
7.5. Ziemia chełmińska
7.6. Wielkopolska i Kujaw
7.6.1. Wczesne średniowiecze
7.6.2. Późne średniowiecze
7.6.3. Czasy nowożytne
7.7. Dolny Śląsk
7.8. Mazowsze
7.9. Prusy
7.10. Rozmiary ryb łowionych w średniowieczu w świetle materiałów archeoichtiologicznych
- Historia rybołówstwa od schyłkowego paleolitu do czasów nowożytnych
Zakończenie
Literatura
Aneks 1. Wykaz taksonów ryb kolekcji porównawczej
Aneks 2. Katalog kontekstowy zbiorów archeoichtiologiczych uwzględnionych w pracy
Summary
Historia Ryb i Rybołówstwa w Holecenie na niżu polskim w świetle badań archeoichtiologicznych
