Korabnictwo Wolina 800–1200

Opis

Omawiane opracowanie jest udaną próbą przedstawienia korabnictwa w Wolinie i jego najbliższej okolicy w latach 800-1200. Stanowi od dawna oczekiwaną monografię i nie tylko wypełnia lukę w polskiej literaturze o szkutnictwie wczesnośredniowiecznym Słowian, ale i wnosi wiele przykładów nie podejmowanych wcześniej kierunków badań, takich jak gruntowne analizy łączników, czy też specyfiki elementów konstrukcyjnych. Chciałbym tu też przypomnieć, że zastosowany przez autora termin korabnictwo jest jego ukłonem w stronę historyków i archeologów zajmujących się budową i eksploatacją łodzi w okresie wczesnego średniowiecza, chociaż ostatnio częściej w języku polskim używany jest termin szkutnictwo (także przeze mnie) określający wytwarzanie konstrukcji pływających.

z recenzji dr hab. inż Jerzego Litwina

Biorąc pod uwagę liczne odkrycia, z których do tej pory niewiele zostało w pełni opublikowanych, a także ożywioną w ostatnich latach dyskusję nad rolą Wolina w interesującym nas okresie, należy uznać, że publikacja rozprawy Wojciecha Filipowiaka wypełni dużą lukę dotyczącą tego zagadnienia, jak również w szerszej perspektywie stanowić będzie bardzo ważny głos w dyskusji o kontaktach i żegludze morskiej rejonu ujścia Odry we wczesnym średniowieczu.
Trzeba podkreślić, że rozważania autora tworzą interesującą całość, która może zostać wykorzystana przez specjalistów z innych dziedzin do prób syntetycznego opisu sytuacji społecznej i ekonomicznej tego regionu w okresie średniowiecza, jak również do rozważań dotyczących dawnego szkutnic- twa czy żeglugi bałtyckiej w tym okresie.

z recenzji dr hab. Waldemara Ossowskiego, prof. UG

Spis treści

Spis treści

I. Wstęp

Znaczenie zabytków korabniczych

Metody

Uwagi terminologiczne

Termin „wrak”

Terminy „łódź”, „statek”, „okręt”

Terminy „korabnictwo” i „szkutnictwo”

Tradycja korabnicza i szkoła korabnicza

II. Wolin wczesnośredniowieczny

Jedno miasto czy kilka?

Środowisko przyrodnicze Wolina w kontekście korabnictwa i żeglugi

III. Historia bada ń nad wczesnośredniowiecznym korabnictwem południowego wybrzeża Bałtyku

Do I wojny światowej

Okres międzywojenny

Po 1945 roku

Lata 70.–80. XX wieku

Lata 90. XX wieku

Lata 2001–2010

Lata 2011–2020

Wnioski

IV. Wraki odnalezione w Wolinie

Wraki I–III odkryte przed II wojną światową

Domniemany warsztat we wraku na „Srebrnym Wzgórzu” („wrak” nr IV)

Kontekst odkrycia

Opis konstrukcji

Datowanie

„Wrak” nr V

Fragmenty jednostki odnalezione w Dziwnie u stóp „Srebrnego Wzgórza” — „wrak” nr VI

Kontekst odkrycia

Opis konstrukcji

Typ i wielkość jednostki

Datowanie i pochodzenie jednostki

Dłubanka odkryta w pobliżu „wraku” nr VI

Elementy konstrukcyjne z „Osady Południowej” — „wrak” nr VIII

Kontekst odkrycia

Opis konstrukcji

Typ i wielkość jednostki

Datowanie i pochodzenie jednostki

Elementy konstrukcyjne z „Przedmieścia Południowego” — „wrak” nr IX

Kontekst odkrycia

Opis konstrukcji

Typ i wielkość jednostki

Datowanie i pochodzenie jednostki

„Wrak” nr X — jednostka z Recławia

Kontekst odkrycia

Opis konstrukcji

Typ i wielkość jednostki

Datowanie i pochodzenie jednostki

„Wrak” nr X w kontekście osadniczym

V. Element y konstrukcyjne

Stępki

Stewy

Elementy poszycia

Wiązania poprzeczne i wzdłużne

Gniazdo masztowe

Inne

Rozrzut przestrzenny i chronologiczny elementów konstrukcyjnych

VI. Łączniki

Kołki drewniane

Typologia

Rozwój chronologiczny i rozrzut przestrzenny

Nity

Morfologia

Rozrzut przestrzenny i chronologiczny

VII. Takielunek i w yposa żenie łodzi i statk ów

Takielunek

Wiosła

Liny

Kołki wantowe

Kotwica

Balast

Inne elementy takielunku

Wyposażenie łodzi i statków

Kotły

Czerpaki

„Kompas słoneczny”

Mazak

Rozrzut przestrzenny i chronologiczny

VIII. Inne zab ytki zwi ązane z korabnictwem

Modele łodzi

Narzędzia

Kołowrót

Pochówki łodziowe

IX. Wolin jako miejsce rozwoju korabnictwa

Charakterystyka korabnictwa wolińskiego

Wolińskie korabnictwo na tle północnoeuropejskich tradycji budowy łodzi i statków

Rozwój chronologiczny wolińskiego korabnictwa

Miejsca budowy i naprawy jednostek w Wolinie

Korabnictwo Wolina jako źródło do badań wczesnośredniowiecznego miasta

Bibliografia

Słowniczek termin ów

SUMMARY