Tykocin - zamek nad Narwią (XV–XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007

Opis

Tykocin to dziś niewielkie, malownicze miasteczko położone nad Narwią, na południowy zachód od Białegostoku.
Tytułowy obiekt usytuowany jest naprzeciwko miasta, na wyniesieniu w pobliżu starorzecza. Publikacja zawiera opracowanie dziejów założenia zamkowego w okresie od XV do XVIII wieku, koncentrując się na przemianach budowlano-architektonicznych, na miarę określona dostępnymi źródłami materialnymi uzyskanymi w wyniku badan archeologicznych przeprowadzonych na tym stanowisku w latach 1961–1963 oraz 1999–2007, a także pisanymi i ikonograficznymi, w zestawieniu z rezultatami prac architektonicznych z lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku.
To trójczłonowy kompleks złożony z zamku, otaczających go umocnień oraz rozlokowanych poza głównym obwodem murów zamkowych zabudowań, głównie o gospodarczym przeznaczeniu. Każdy z tych podstawowych elementów podlegał przeobrażeniom na przestrzeni badanego okresu, stanowiąc integralna cześć tego założenia i warunkując jego właściwe funkcjonowanie. Uwzględniono trzy zasadnicze etapy rozwoju obiektu – zamek drewniany, zamek murowany i twierdze. Temu poświęcona jest analiza odsłoniętych reliktów zabudowy drewnianej i murowanej oraz związanych z nimi warstw archeologicznych. Ustalenia te stanowią podstawę do weryfikacji niektórych hipotez stawianych przez historyków i historyków architektury, funkcjonujących i utrwalonych już w literaturze przedmiotu. Na czesc tego opracowania składają się analizy różnorodnych wydobytych znalezisk ruchomych. To przede wszystkim wyroby związane z siedziba gasztołdowska, zamkiem zygmuntowskim, obiektem będącym rezydencja Wiesiołowskiego oraz Branickich, głównie pozostałości wyposażenia dawnych wnętrz, po stojących w nich sprzętach, przedmiotach osobistego użytku, resztki pokonsumpcyjne, elementy architektoniczne.
Zestaw ten uzupełniają krzemienie i ceramika umownie określona jako pradziejowa, slady tradycji użytkowania tego miejsca począwszy od schyłku paleolitu, w mezolicie oraz u schyłku epoki brązu i na początku epoki żelaza. To liczny i urozmaicony zasób źródeł, cenny dla poznania przeszłości i warunków zycia na tym terenie.

Tom 4 serii Vetera et nova. Opracowanie źródeł archeologicznych z zasobów IAE PAN nowymi metodami badawczymi.
Osiem tomów zwienczy projekt finansowany przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwa „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”,
NPRH nr 11H 11 021080, prowadzony przez Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w latach 2012-2015. Kierownik projektu: Zofia Sulgostowska

Spis treści

Od Redakcji – Magdalena Bis, Wojciech Bis
I. Wstęp – Magdalena Bis, Wojciech Bis
I.1. Cel i metody pracy
I.2. Stan zachowania obiektu
II. Zamek w źródłach historycznych – Magdalena Bis, Wojciech Bis
II.1. W XV i w pierwszej połowie XVI w.
II.2. W trzeciej ćwierci XVI wieku
II.3. W czwartej ćwierci XVI i w pierwszej połowie XVII w.
II.4. Od drugiej połowy XVII do drugiej połowy XVIII w.
III. Badania archeologiczno-architektoniczne – Wojciech Bis
III.1. Badania w latach 1961–1963
III.1.1. Badania archeologiczne
III.1.2. Badania architektoniczne
III.2. Badania w roku 1999
III.3. Badania w latach 2001–2007
IV. Przemiany budowlano-architektoniczne – Wojciech Bis
IV.1. Zamek drewniany
IV.2. Zamek murowany
IV.3. Twierdza
V. Kultura materialna
V.1. Materiały krzemienne – Małgorzata Kuklińska
V.2. Ceramika pradziejowa – Paulina Auch
V.3. Ceramika późnośredniowieczna i wczesnonowożytna – Michał Auch, Maciej Trzeciecki
V.4. Ogrzewanie wnętrz zamkowych – Maria Dąbrowska
V.5. Zabytki metalowe – Wojciech Bis
V.6. Monety – Wojciech Bis
V.7. Inne wyroby z gliny i zabytki różne – Magdalena Bis, Wojciech Bis
V.8. Konsumpcja mięsa na podstawie źródeł archeozoologicznych — Anna Gręzak
V.9. Szczątki ptaków – Teresa Tomek
V.10. Ludzkie szczątki kostne – Wiesław Więckowski
VI. Podsumowanie – Wojciech Bis
VII. Bibliografia
VIII. Summary
IX. Aneks. Petrografia naczyń ceramicznych – Jacek Michniewicz
X. Indeks osób
XI. Adresy Autorów