Teofilakt Simokatta i Słowianie

Opis

Książka Teofilakt Simokatta i Słowianie znad brzegu Oceanu Zachodniego — najstar­sze świadectwo obecności Słowian nad Bałtykiem? poświęcona jest analizie spotka­nia cesarza Maurycego (582-602) z trzema słowiańskim posłami, które bizantyński kro­nikarz Teofilakt Simokatta opisał w swej Historii. Posłowie, posiadający jedynie gęśle, przybyć mieli w okolice Konstantynopola znad Oceanu Zachodniego. Epizod ten, anali­zowany już od ponad 200 lat, uchodzi za najstarszy dowód na obecność Słowian nad Bałtykiem (już u schyłku VI w). Relacja Simokatty miałaby też świadczyć o pokojowym, łagodnym usposobieniu tej grupy etnicznej oraz wskazywać na muzykalność najstar­szych Słowian.

Analizując źródła archeologiczne, numizmatyczne a przede wszystkim historyczne, autor dowodzi, że opisu Teofilakta nie można traktować jako wiarygodnego przekazu. Charakterystyka Słowian znad brzegu Oceanu Zachodniego to kolejny przykład zastę­powania przez antycznych, wczesnobizantyńskich pisarzy realnej wiedzy elementami topicznymi. Opis marszu armii cesarza Maurycego, w trakcie którego spotyka on muzy­kujących barbarzyńców, obfituje w dalsze niezwykłe wydarzenia, co stanowi dodatko­wą przesłankę dla wykreślenia omawianej relacji z listy najstarszych (historycznych) wzmianek o Słowianach i uznania jej za fikcyjny, skonwencjonalizowany zapis literacki.

Die Monographie Theophylaktos Simokates und die Slawen am Ende des westlichen Ozeans — die erste Erwahnung der Ostseeslawen? ist der Analyse einer Episode in den Historiae von Theophylaktos Simokates gewidmet, in der Theophylaktos das Au- feinandertreffen des Kaisers Maurikios (582-602) mit drei slawischen Gesandten beschreibt. Die Gesandten, die angeblich nur Kithara bei sich trugen, sollen vom wes­tlichen Ozean in die Nahe von Konstantinopel gelangt sein, Diese Episode wird seit (iber 200 Jahren in der Geschichtswissenschaft analysiert und gilt ais erster eindeutiger Beleg fOr die Prasenz der Slawen an der Ostsee am Ende des 6. Jahrhunderts. Die Be- schreibung der Slawen bei Theophylaktos wird dabei ais Beleg fur der Friedfertigkeit und Musikalitat derfruhen Slawen herangezogen.

Mithilfe der Analyse der archaologischen und numismatischen, vor allem aber der schriftlichen Uberlieferungen kommt der Verfasser zu dem Ergebnis, dass die Angaben bei Theophylaktos nicht ais glaubwiirdig zu betrachten sind. Die Beschreibung der Slawen vom Rande des westlichen Ozeans ist ein weiteres Beispiel fur den Einsatz von Topoi durch antike und fruhbyzantinische Autoren. Gemaft Theophylaktos' Schil- derungen wird der Feldzug des Kaisers Maurikios, bei dem er auf die musizierenden Barbaren trifft, durch weitere auUergewohnliche Ereignisse begleitet. Sie sind ein wei­teres Argument fur die Interpretation dieser Schilderungen ais literarische, völlig konventionalisierte Beschreibung der Barbaren. Die im vorliegenden Buch analysierte Passage aus Theophylaktos' Historiae sollte daher aus der Listę der altesten historisch Erwahnungen der Slawen gestrichen werden, da sie nicht glaubwurdig ist.

Marcin Wołoszyn (ur. 1970) jest absolwentem Instytutu Archeologii oraz Instytutu Hi­storii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zawodowo związany jest z Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk (od 1997 r.) oraz z Instytutem Archeologii Uniwersyte­tu Rzeszowskiego (od 2004 r.). Od 2008 roku pracuje również w Centrum Badawczym Historii i Kultury Krajów Europy Środkowo-Wschodniej przy Uniwersytecie w Lipsku (GWZO). W latach 2011-2013 był stypendystą Fundacji im. Aleksandra von Humboldta.

Marcin Wołoszyn, geboren 1970, absolvierte sein Studium am Institut fur Archaologie und Institut fur Geschichte der Jagiellonen Universitat. Er ist seit 1997 Mitarbeiter des Instituts fOr Archaologie und Ethnologie der Polnischen Akademie der Wissenschaften und seit 2004 Mitglied des Instituts fur Archaologie der Universitat Rzeszów. Seit 2008 ist er auBerdem Mitarbeiter des Geisteswissenschaftlichen Zentrums Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas (GWZO) an der Universitat Leipzig. Von 2011 bis 2013 war er Stipendiat der Alexander von Humboldt Stiftung.

Spis treści

SPIS TREŚCI
I. Wprowadzenie
II. Historia badań
III. Opisy barbarzyńców w antyku — między toposem a historyczną rzeczywistością.
IV. Teofilakt Simokatta i jego dzieło
V. Bizantyński cesarz i jego spotkanie ze słowiańskimi posłami
VI. Kraina Słowian i jej lokalizacja
VII. Kraina Słowian i beztroskie życie na antypodach
VIII. Cesarz Maurycjusz i Słowianie-pacyfiści w literackim kontekście Historii
IX. Uwagi końcowe

ANEKS

Wyprawa cesarza Maurycjusza wg Historii Teofilakta Simokatty (w tłumaczeniu Anny Kotłowskiej)

Wykaz cytowanej literatury

INHALTSVERZEICHNIS

I.Einftihrung
II.Forschungsgeschichte
III.Die Beschreibung der Barbaren in der Antike — zwischen Topos und historischer Realitat
IV.Theophylaktos Simokates und sein Werk
V.Der byzantinische Kaiser und die Begegnung mit den slawischen Gesandten
VI.Das Land der Slawen — zur Frage ihrer Lokalisierung
VII.Das Land der Slawen — das friedliche Leben am Rande der Welt
VIII Kaiser Maurikios und die „friedlichen” Slawen im literarischen Kontext der Historiae
IX.Schlussbemerkungen

ANNEX
Kaiser Maurikios’ Feldzug nach Theophylaktos Simokates, Geschichte (in der Ubersetzung von Peter Schreiner)

Verzeichnis der zitierten Literatur