Styl Nidajno. Źródła, inspiracje i przykłady rzymsko-barbarzyńskiej koncepcji zdobniczej z późnej starożytności

Opis

Ujawnienie w obrębie dawnego jeziora Nidajno na Mazurach depozytu unikatowych elementów uzbrojenia i osobistego wyposażenia wojowników, datowanych na okres rzymski, stanowi niewąt­pliwie jedno z najbardziej spektakularnych i zarazem nieoczekiwanych odkryć archeologicznych dokonanych na terenie ziem polskich w tym stuleciu. (...) Zaprezentowane zagadnienie ma ogrom­ną wartość źródłową i potężny potencjał poznawczy, który został w znacznej mierze przez autor­kę wyeksponowany. (...) Reasumując, należy stwierdzić, że przedstawiona do recenzji monogra­fia pióra fani dr Aleksandry Rzeszotarskiej-Nowakiewicz, stanowi niezwykle wartościową próbę opracowania i zinterpretowania unikatowego zespołu zabytków pochodzących z bagna Nidajno.

dr hab. Judyta Rodzińska-Nowak
prof. UJ, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Przedstawiono mi do oceny bogato ilustrowany „maszynopis” opracowania jednego z najbar­dziej sensacyjnych odkryć, jakich dokonano w środkowej Europie w obecnym stuleciu. Nie ma też chyba bardziej oczekiwanej książki, która przecież w istotny sposób zmieni nasze postrzeganie problematyki późnej starożytności. (...) Otrzymaliśmy – powtórzę użyte już określenie – niezwykle erudycyjne dzieło, budzące podziw zakresem przeprowadzonych studiów i ogromem pracy, jakim obłożone zostały wnioski końcowe.

prof. dr hab. Andrzej Kokowski
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Spis treści

 

OD AUTORKI

ROZDZIAŁ 1: WSTĘP

1.1. Cel i zakres pracy

1.2. Styl i analiza stylistyczna – wprowadzenie

1.3. Stan badań nad problematyką stylów zdobniczych w środkowo- i północnoeuropejskim Barbaricum i nad kulturowym kontekstem ich funkcjonowania w późnej starożytności

ROZDZIAŁ 2: HISTORIA ROZPOZNANIA STANOWISKA.

2.1. Do roku 2010

2.2. Od roku 2010

ROZDZIAŁ 3: PODSTAWA MATERIAŁOWA

3.1. Ogólna charakterystyka znalezisk z Nidajna

3.2. Katalog znalezisk będących podstawą definicji stylu Nidajno

Nr 1. Sprzączka ze skuwką

Nr 2. Fragment sprzączki

Nr 3. Okucie ze wzorem zoomorficznym („okucie z lwem”)

Nr 4. Okucie ze wzorem zoomorficznym („okucie z parą zwierząt”)

Nr 5. Okucie ze wzorem zoomorficznym („okucie z ogonem”)

Nr 6. Okucie ze wzorem geometrycznym

Nr 7. Duże okucie ze wzorem zoomorficznym („okucie z bestiami”)

Nr 8. Duże okucie ze wzorem antropo- i zoomorficznym („okucie palmetowe”)

Nr 9. Okucie z uszkiem

Nr 10. Rozdzielacz rzemieni

3.3. Zestaw wydzielonych zabytków towarzyszących, niebędących wyznacznikami stylu Nidajno

Nr 11. Złote okucie szyjki pochwy miecza

Nr 12. Złote okucie jelca miecza

Nr 13. Pacior mieczowy z kwarcytu

Nr 14. Srebrna, złocona figurka ptaka na żelaznej tulei

Nr 15. Fragment srebrnej, pozłacanej falery

Nr 16. Srebrna sprzączka ze skuwką

3.4. Technologia wykonania paradnych przedmiotów z Nidajna

Niello

ROZDZIAŁ 4: ANALIZA STYLISTYCZNA

4.1. Technologiczne i warsztatowe elementy stylistyki

4.1.1. Stemple

4.1.2. Zestawienie różnokolorowych powierzchni – efekt wielobarwności

4.2. Analogie stylistyczne

4.2.1. Okucia pasów z Barbaricum

4.2.2. Okucia rzymskich oficerskich pasów wojskowych (cingula)

4.2.3. Okucia rzymskich pochew mieczy z niello

ROZDZIAŁ 5: Analiza ikonograficzna

5.1. Okucie palmetowe (nr 8)

Motyw palmety

Motyw wolut z ptasimi głowami rozciągniętej skóry zwierzęcej

Symbolika tarcz i skóry zwierzęcej

Motyw ludzko-końskiej hybrydy

Gryllos klasyczny

Gryllos jako motyw zdobniczy wyposażenia paradnego

Motyw figuralnych przedstawień antropomorficznych w aedicula

Motyw lunarny

5.2. Okucie z pięcioma bestiami (nr 7)

Motyw gonitwy zwierząt / polowania

Elementy wojskowego wyposażenia osobistego

Naczynia prowincjonalnorzymskie

Elementy paradnego wyposażenia z motywem gonitwy zwierząt w kontekście wyrobów barbarzyńskich

Motyw „smoka”

5.3. Okucia z wyobrażeniami zoomorficznymi

Motyw lwów

Motyw ryby

Motyw ptaków

5.4. Symbolika przedstawień

5.5. Konkluzje

ROZDZIAŁ 6: Analiza wydzielonych zabytków towarzyszących

6.1. Złote okucia miecza

6.2. Figurka ptaka

6.3. Falera pudełkowa

6.4. Sprzączka z ramką o graniastym przekroju

6.5. Rozdzielacz rzemieni

ROZDZIAŁ 7: Funkcja i użycie okuć z Nidajna
ROZDZIAŁ 8: Datowanie elementów paradnego wyposażenia z Nidajna

8.1. Sprzączki dekorowane

8.2. Inne sprzączki

8.3. Zapinki

8.4. Ostroga

ROZDZIAŁ 9:

Styl Nidajno jako zjawisko kulturowe i artystyczne: definicja stylu

ROZDZIAŁ 10: Styl Nidajno: geneza zjawiska, zasięg i skala jego oddziaływania, skutki kulturowej interakcji w Barbaricum

10.1. Kontynuacja w sztuce prowincjonalnorzymskiej?

10.2. Kontynuacja w sztuce barbarzyńskiej (germańskiej)?

10.3. Kulturowy i polityczny kontekst pojawienia się zestawu z Nidajna na Mazurach i szlaki komunikacyjne w tej części Barbaricum w starożytności

10.4. Skutki pojawienia się fenomenu z Nidajna na Mazurach dla środowiska bałtyjskiego i germańskiego

Skutki społeczne u Bałtów

Problem kontynuacji rytuału

Późniejsze kontakty grupy olsztyńskiej

ZAKOŃCZENIE I POSTULATY BADAWCZE BIBLIOGRAFIA

SUMMARY

1. Introduction
2. History of study of the site
3. Material basis
4. Stylistic analysis
5. Iconographic analysis
6. Analysis of separate accompanying artefacts
7. The function of fittings from Nidajno
8. Chronology of the finds from Nidajno
9. The Nidajno style as a cultural and artistic phenomenon. Style definitione
10. The Nidajno Style: the context of the birth of the phenomenon, the scope and scale of its impact, the effects of cultural interaction in Barbaricum

INDEKS GEOGRAFICZNY

INDEKS OSOBOWY

INDEKS ETNONIMÓW

INDEKS TEONIMÓW