Jelenia Góra. Atlas historyczny miast polskich

Jelenia Góra usytuowana jest na ważnym szlaku (potwierdzonym od około połowy XIII w.) między Wrocławiem i Zgorzelcem, na jego odcinku biegnącym wzdłuż Bobru, stanowiącym jedną z odnóg arterii komunikacyjnej ze Śląska w głąb Europy Zachodniej. Pas podgórski (320-400 m n.p.m.), w którym powstała Jelenia Góra i także ośrodki, jak Kamienna Góra, Nowa Ruda i Kłodzko, był od późnego średniowiecza zasiedlany szczególnie intensywnie. Sama Jelenia Góra to jedna z najdoskonalszych realizacji zespołu lokacyjnego na południu Śląska w końcu XIII i na początku XIV w. W średniowieczu nie było to duże miasto - mury zamykały w kwadracie o wymiarach 500 na 500 m około 25 ha powierzchni. Ważnym elementem miasta był zamek - siedziba książąt świdnicko-jaworskich.

Poza sukiennictwem, tradycyjną dziedziną wytwórczości wielu miast strefy podgórskiej, Jelenia Góra w połowie XIV w. miała również (zgodnie z dokumentami, wydanymi przez Bolka II, księcia świdnicko-jaworskiego, w latach 1348 i 1355) monopol na eksploatację w okręgu miejskim rud żelaza oraz na ich przeróbkę w hutach i kuźniach. Te elementy przemawiają za rzemieślniczym charakterem podgórskiego i śródleśnego miasta. W 1392 r. przeszła Jelenia Góra pod bezpośrednie władanie monarchów czeskich. Od zasiadających na praskim tronie Jagiellonów otrzymała dużą samodzielność i prawo bicia własnej monety, a w 1519 r. ważny przywilej organizowania corocznych targów (jarmarków). W 2. połowie XVI w. w mieście i okolicach rozpoczęto produkcję cenionych gatunków płócien, zwanych woalami.

Rafał Eysymontt-Wprowadzenie

CZĘŚĆ OPISOWA
Stanisław Firszt-Najstarsze osadnictwo na terenie Kotliny Jeleniogórskiej w świetle źródeł archeologicznych
Dagmara Adamska-Rozwój osadnictwa wiejskiego w dystrykcie jeleniogórskim od XIII do początku XVI wieku
Ivo Łaborowicz-Rozwój przestrzenny Jeleniej Góry od XIII do końca XVIII wieku
Radosław Gliński-Średniowieczny i wczesnonowożytny dom mieszczański w Jeleniej Górze w świetle badań archeologicznych
Rafał Eysymontt-Układ przestrzenny miasta, kamienice mieszczańskie do końca XVIII wieku
Małgorzata Chorowska-Jelenia Góra w pierścieniu murów obronnych
Małgorzata Chorowska-Własność i użytkowanie budynków według spisu z roku 1759
Grzegorz Grajewski-Rozwój przestrzenny miasta od początku XIX wieku do roku 1975
Dariusz Wędzina-Przemiany architektoniczno-urbanistyczne po II wojnie światowej
Grzegorz Grajewski-Rozwój przestrzenny zespołu uzdrowiskowego Cieplic i Malinnika do roku 1975
Grzegorz Grajewski-Zarys rozwoju przestrzennego Sobieszowa i Jagniątkowa do roku 1975
Rafał Eysymontt-Jelenia Góra dzisiaj
Bibliografia
Rafał Eysymontt, Grzegorz Grajewski-Mapy, plany i ilustracje
Ivo Łaborewicz-Nazwy ulic w Jeleniej Górze do końca XVIII wieku i dzisiaj

CZĘŚĆ KARTOGRAFICZNA

1. Jelenia Góra Plan katastralny 1787/1788 Skala : 2500

2. Jelenia Góra Rozwój przestrzenny miasta Skala : 25 000

3. Jelenia Góra Schemat parcelacji miasta lokacyjnego Skala : 2000

4. Studium własności i użytkowania budynków według spisu z 1759 r. Skala : 2000

5. Jelenia Góra Relikty zabudowy murowanej i elementy zagospodarowania posesji mieszczańskich

odkryte podczas badań architektoniczno-archeologicznych przy ul. Jasnej i Grodzkiej 2007 r.

6. Rozwój osadnictwa wiejskiego wokół Jeleniej Góry od XIII do XIX w.

7. Znaleziska i stanowiska archeologiczne w rejonie Jeleniej Góry

8. Jelenia Góra, Cieplice Zdrój, panorama od północy, 4, ćw. XVII w.

9. Jelenia Góra, Cieplice Zdrój, szkicowy plan części zdrojowej, po 1696

10. Jelenia Góra, Cieplice Zdrój, szkicowy plan części klasztornej, po 1696

11. Mapa okolic miasta z lat 1747-1753

12. Jelenia Góra Widok miasta od południa, 1747

13. Jelenia Góra, Widok Cieplic i Karkonoszy,1748

14. Jelenia Góra, Mapa katastralna Czarnego, 1749

15. Jelenia Góra, Plan części obszaru staromiejskiego, 1750

16. Jelenia Góra, Plan części miasta w rejonie Bramy Wojanowskiej, 1755

17. Jelenia Góra, Plan sytuacyjny miasta i okolic, 1759

18. Jelenia Góra,Plan miasta z wodociągami, 1769

19. Jelenia Góra,Mapa okolic niasta, ok. 1770

20. Jelenia Góra, Mapa okolic miasta z północną częścią Cieplic, 1770

21. Jelenia Góra, Mapa okolic, ok.1770

22. Jelenia Góra, Plan miasta,1787/1788 [duplikat]

23. Jelenia Góra,Widok z obecnego Wzgórza Kościuszki w stronę Cieplic, 1793

24. Jelenia Góra, Widok od strony Wlenia, 1815

25. Jelenia Góra, Plan obecnego wzgórza Kościuszki,1816

26. Jelenia Góra, Fragment mapy topograficznej, 1824

27. Jelenia Góra, Plan Cieplic, ok.1830

28. Jelenia Góra, Widok centrum Cieplic od wschodu, 1848-1862

29. Jelenia Góra, Panorama miasta od strony północno-zachodniej, ok.poł.XIX w.

30. Jelenia Góra, Widok miasta od południowego-wschodu, po 1860

31. Jelenia Góra, Widok miasta na tle Karkonoszy, po 1866

32. Jelenia Góra, Plan miasta, 1860 (?)

33. Jelenia Góra, Widok murów miejskich między Bramą Wojanowską a Zamkową, ok. 1850

34. Jelenia Góra, Projekt części promenady, ok. 1870

35. Jelenia Góra, Plan miasta, 1884

36. Jelenia Góra, Plan miasta z okolicą, ok. 1890

37. Jelenia Góra, Plan Cieplic, ok. 1895

38. Jelenia Góra, Mapa katastralna Cieplic, 1899

39. Jelenia Góra, Mapa katastralna Kunic, 1919

40. Jelenia Góra, Fragment mapy topograficznej, 1919

41. Jelenia Góra, Fragment mapy topograficznej, 1930

42. Jelenia Góra, Plan miasta, 1922

43. Jelenia Góra, Stare miasto,widok od zachodu,1928

44. Jelenia Góra, Stare miasto, widok od południa, 1928

45. Jelenia Góra, Plan miasta, 1928-1930

46. Jelenia Góra, Plan miasta, 1930

47. Jelenia Góra, Cieplice plan gospodarczy, 1944

48. Jelenia Góra, Cieplice plan miasta, 1944

49. Jelenia Góra, Fragment mapy topograficznej, 2016

50. Jelenia Góra, Ortofotomapa, 2009