Opis
W literaturze dotyczącej problematyki społecznej okresu rzymskiego na ziemiach polskich na pierwszym miejscu znajdowała się kultura przeworska. Prawdopodobnym powodem marginalizacji tej tematyki w przypadku kultury wielbarskiej mógł być jej specyficzny asortyment wyposażenia grobowego zmarłych. Jej rytuały funeralne miało kształtować w zasadniczy sposób "tabu", eliminujące ze strefy sepulkralnej elementy uzbrojenia czy wyspecjalizowane narzędzia, co oznacza trudności w przypadku podejmowanych rekonstrukcji różnych sfer aktywności społecznej. Przedstawiona rozprawa jest pierwszym podsumowaniem dotychczasowego stanu wiedzy na temat struktury społecznej kultury wielbarskiej. Próba odtworzenia jej obrazu została podjęta na podstawie materiałów z cmentarzysk, ze świadomością ograniczeń, jakie zawiera ten swoisty typ źródła archeologicznego. W książce zaprezentowano społeczność "wielbarską" także w świetle badań antropologii fizycznej, z akcentem na kwestie istotne z perspektywy rekonstrukcji relacji społecznych. Rozpoznanie niektórych problemów ma wprawdzie charakter wstępny, ale pokazuje szerokie perspektywy poznawcze w miarę upowszechnienia nowych metod badania przeszłości.
Spis treści
I. Zagadnienia wstępne
I.1 Cel, zakres, źródła
I.2 Stan badań nad tematyką społeczną w polskiej archeologii okresu rzymskiego
II. Ogólne podstawy zróżnicowania społecznego
II.1 Struktura i stratyfikacja społeczna
II.2 Modele organizacji społeczeństw barbarzyńskich
II.3 Status społeczny
II.4 Podstawowe podziały społeczne
II.5 Cmentarzyska jako źródło informacji o strukturze społecznej
III. Społeczność kultury wielbarskiej w świetle badań antropologicznych
III.1 Założenia antropologiczne. Metody i możliwości określania płci i wieku
III.2 Tablice wymieralności
III.3 Wielkość i struktura rodziny
III.4 Próba rekonstrukcji wielkości populacji użytkujących wybrane nekropolie
III.5 Śmiertelność w poszczególnych grupach wieku i płci
III.6 Kondycja biologiczna a status społeczny
III.7 Struktura płci w świetle analiz antropologicznych
IV. Analiza pojedynczych zespołów grobowych
IV.1 Wiek i płeć a wyposażenie grobowe
IV.2 Wiek i płeć a pozostałe elementy obrządku pogrzebowego
V. Groby zbiorowe w wymiarze społecznym
V.1 Struktura wymieralności w grobach zbiorowych
V.2 Ogólna charakterystyka zbioru
V.3 Główne konfiguracje wieku i płci zmarłych na podstawie ocen antropologicznych
V.4 Możliwości społecznej interpretacji
VI. Inne wybrane aspekty obrządku pogrzebowego i możliwości ich interpretacji
VI.1 Nietypowe zabiegi w obrządku pogrzebowym
VI.2 Zwyczaj wkopywania pochówków w starsze groby
VI.3 Groby w przestrzeni kurhanu
VI.4 Kręgi kamienne
VI.5 Pochówki łodziowe
VII. Symbole statusu na cmentarzyskach kultury wielbarskiej – przegląd danych
VII.1 Ostrogi i niektóre militaria na cmentarzyskach
VII.2 Wybrane elementy stroju jako symbole hierarchii prestiżu
VII.3 Inne prestiżowe elementy wyposażenia grobowego
VIII. Próba rekonstrukcji struktury społecznej kultury wielbarskiej na podstawie danych z cmentarzysk
VIII.1 Struktura horyzontalna
VIII.2 Struktura wertykalna
IX. Zakończenie
Bibliografia
Aneksy
NR 1: Jerzy Tyszkiewicz, Analiza relacji struktury wieku i elementów wyposażenia grobowego
NR 2: Wykaz cmentarzysk z antropologicznymi ocenami płci i wieku uwzględnionych w analizie
NR 3: Wykaz grobów zbiorowych
NR 4: wykaz znalezisk przedmiotów (rozdz. VII)
NR 5: Wybór kategorii specyficznych pochówków kultury wielbarskiej
Summary
Indeks miejscowości
Struktura społeczna ludności kultury wielbarskiej
